Celem dyrektywy UE dotyczącej ochrony sygnalistów było ustanowienie wspólnych standardów przeciwdziałających częściowej i nierównej ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa na terytorium UE.
Czy to się udało?
Jak wskazuje Sprawozdanie Komisji Dla Parlamentu Europejskiego i Rady z wdrażania i stosowania dyrektywy w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii, nie obyło się bez problemów i niedociągnięć. Część z nich dotyczyła:
- wyłączenia z zakresu stosowania przepisów krajowych informacji dotyczących bezpieczeństwa narodowego lub informacji niejawnych, nawet jeżeli informacje te odnosiły się do obszarów polityki objętych dyrektywą.
- wyłączenia zgłoszeń dotyczących (a) prawniczej tajemnicy zawodowej także wtedy gdy wykraczała poza ochronę poufności komunikacji między prawnikami a ich klientami, (b) ogólnego obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej, (c) tajemnicy narady sędziowskiej w odniesieniu do wszystkich czynności sędziów lub postępowań sądowych w ogólnym ujęciu;
- nieuwzględnienia w zakresie podmiotowym prawa np. stażystów, wolontariuszy, wykonawców lub dostawców, a także osób pomagających sygnaliście w dokonaniu zgłoszenia lub osób trzecich;
- uzależnienia ochrony sygnalisty od jego motywacji;
- nałożenia na sygnalistę obowiązku wykorzystania w pierwszej kolejności wewnętrznych kanałów zgłoszeniowych lub zezwolenia warunkowego na bezpośrednie zgłoszenie zewnętrzne;
- braku objęcia ochroną sygnalistów zgłaszających naruszenia do instytucji UE;
- braku możliwości dokonania ujawnienia publicznego z pominięciem kanałów wewnętrznych, a w szczególności zewnętrznych;
- dzielenia zasobów w zakresie przyjmowania zgłoszeń i prowadzenia postępowań wyjaśniających także z podmiotami zatrudniającymi powyżej 249 osób;
- umożliwienia tworzenia kanałów zgłoszeniowych wyłącznie na poziomie grupy, zwalniając podmioty z tej grupy z obowiązku ustanowienia własnych wewnętrznych kanałów;
- pominięcia w przepisach krajowych obowiązku (a) należytej staranności działań następczych, (b) terminowego potwierdzenia przyjęcia zgłoszenia, (c) bezpośredniego spotkania z sygnalistą na jego żądanie;
- niepodejmowania działań następczych w związku ze zgłoszeniem zewnętrznym dotyczącym naruszenia popełnionego ponad 2 lata wstecz;
- pominięcia obowiązku przekazania zgłoszenia zewnętrznego właściwym rzeczowo organom w rozsądnym terminie i w bezpieczny sposób czy pominięcia obowiązku niezwłocznego poinformowania o tym sygnalisty;
- nieuwzględnienia w przepisach krajowych zakazu gróźb działań odwetowych i prób podejmowania działań odwetowych lub katalogu działań odwetowych z dyrektywy;
- niezapewnienia dostępu do indywidualnych porad, a jedynie udostępnieniu informacji na stronie internetowej;
- wymagania od sygnalisty udowodnienia legalności zgłoszenia;
- nieprecyzyjnego określenia czynów objętych sankcjami lub zastosowania zbyt łagodnych sankcji oraz braku sankcji za odwet wobec osób pomagających sygnaliście.
