Prezydent RP podpisał w marcu 2018 r. dwie ustawy odnoszące się do kwestii anonimowego sygnalizowania nieprawidłowości.

2 kwietnia, 2018

blog:

Prezydent RP podpisał w marcu 2018 r. dwie ustawy odnoszące się do kwestii anonimowego sygnalizowania nieprawidłowości.

28 marca 2018 r. Prezydent RP podpisał dwie ustawy regulujące kwestie istotne dla sygnalistów, tj.:

1) ustawę z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu;

2) ustawę z dnia 1 marca 2018 r. o zmianie ustawy o obrocie instrumentami finansowymi oraz niektórych innych ustaw;

Zgodnie z art. art. 53. 1. ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu Instytucje obowiązane opracowują i wdrażają wewnętrzną procedurę anonimowego zgłaszania przez pracowników lub inne osoby wykonujące czynności na rzecz instytucji obowiązanej rzeczywistych lub potencjalnych naruszeń przepisów z zakresu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.

Zgodnie z art. 2 ust. 1 niniejszej ustawy Instytucjami obowiązanymi są m.in.:

banki krajowe, oddziały banków zagranicznych, oddziały instytucji kredytowych;
spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe oraz Krajowa Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa;
krajowe instytucje płatnicze, krajowe instytucje pieniądza elektronicznego;
firmy inwestycyjne, banki powiernicze;
zagraniczne osoby prawne prowadzące na terytorium RP działalność maklerską,
spółki prowadzące rynek regulowany – w zakresie, w jakim prowadzą platformę aukcyjną;
fundusze inwestycyjne, alternatywne spółki inwestycyjne, towarzystwa funduszy inwestycyjnych
zakłady ubezpieczeń wykonujące działalność w określonym zakresie;
pośrednicy ubezpieczeniowi wykonujący czynności pośrednictwa ubezpieczeniowego w określonym zakresie;
Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A. (KDPW) oraz spółka, której KDPW przekazał wykonywanie określonych czynności;
przedsiębiorcy prowadzący działalność kantorową;
podmioty prowadzące działalność gospodarczą polegającą na świadczeniu określonych usług (wymiana lub pośrednictwo w wymianie pomiędzy walutami wirtualnymi i środkami płatniczymi raz wymianie pomiędzy walutami wirtualnymi)
notariusze w zakresie określonych ustawą czynności dokonywanych w formie aktu notarialnego, (m.in. przeniesienie własności wartości majątkowej; zawarcie umowy działu spadku, zniesienia współwłasności, dożywocia; przeniesienie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, prawa użytkowania wieczystego; wniesienie wkładu niepieniężnego po założeniu spółki; zawarcie umowy wniesienia lub podwyższenia wkładów do spółki albo wniesienia lub podwyższenia kapitału zakładowego; przekształcenie lub połączenie spółek; zbycie przedsiębiorstwa; zbycie udziałów w spółce);
adwokaci, radcowie prawni, prawnicy zagraniczni, doradcy podatkowi w zakresie, w jakim świadczą na rzecz klienta określoną pomoc prawną lub czynności doradztwa podatkowego (min. kupno lub sprzedaż nieruchomości, przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa; zarządzanie środkami pieniężnymi, instrumentami finansowymi lub innymi aktywami klienta; zawieranie umowy o prowadzenie rachunku bankowego, rachunku papierów wartościowych lub wykonywania czynności związanych z prowadzeniem tych rachunków; wnoszenie wkładu do spółki kapitałowej lub podwyższenie kapitału zakładowego spółki kapitałowej);
doradcy podatkowi w zakresie czynności doradztwa podatkowego oraz biegli rewidenci;
przedsiębiorcy niebędący innymi instytucjami obowiązanymi, świadczący określone usługi (m.in. tworzenie osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej; pełnienie funkcji członka zarządu; zapewnianie siedziby, adresu prowadzenia działalności lub adresu korespondencyjnego oraz innych pokrewnych usług osobie prawnej lub jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej)
podmioty prowadzące działalność w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych;
pośrednicy w obrocie nieruchomościami;
operatorzy pocztowi w rozumieniu ustawy Prawo pocztowe;
podmioty prowadzące działalność w zakresie gier losowych, zakładów wzajemnych, gier w karty i gier na automatach;
fundacje oraz stowarzyszenia posiadające osobowość prawną w zakresie, w jakim przyjmują lub dokonują płatności w gotówce o wartości równej lub przekraczającej równowartość 10 000 euro, bez względu na to, czy płatność jest przeprowadzana jako pojedyncza operacja, czy kilka operacji, które wydają się ze sobą powiązane;
przedsiębiorcy w zakresie, w jakim przyjmują lub dokonują płatności za towary w gotówce o wartości równej lub przekraczającej równowartość 10 000 euro, bez względu na to, czy transakcja jest przeprowadzana jako pojedyncza operacja, czy kilka operacji, które wydają się ze sobą powiązane;
przedsiębiorcy w zakresie, w jakim prowadzą działalność polegającą na udostępnianiu skrytek sejfowych, oraz oddziały przedsiębiorców zagranicznych prowadzące taką działalność na terytorium RP;
instytucje pożyczkowe.

Wskazana w ustawie procedura anonimowego zgłaszania naruszeń przepisów tej ustawy określa w szczególności:

1) osobę odpowiedzialną za odbieranie zgłoszeń;

2) sposób odbierania zgłoszeń;

3) sposób ochrony pracownika dokonującego zgłoszenia, zapewniający co najmniej ochronę przed działaniami o charakterze represyjnym, dyskryminacją lub innymi rodzajami niesprawiedliwego traktowania;

4) sposób ochrony danych osobowych pracownika dokonującego zgłoszenia oraz osoby, której zarzuca się dokonanie naruszenia, zgodnie z przepisami o ochronie danych osobowych;

5) zasady zachowania poufności w przypadku ujawnienia tożsamości osób, o których mowa w pkt 4, lub gdy ich tożsamość jest możliwa do ustalenia;

6) rodzaj i charakter działań następczych podejmowanych po odebraniu zgłoszenia;

7) termin usunięcia przez instytucje obowiązane danych osobowych zawartych w zgłoszeniach.

Powyższe wymogi w zakresie procedury anonimowego zgłaszania naruszeń są bardzo zbliżone do wymogów określonych w rozporządzeniach Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 25 kwietnia 2017 r. w sprawie szczegółowych warunków technicznych i organizacyjnych dla firm inwestycyjnych, banków, o których mowa w art. 70 ust. 2 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, i banków powierniczych, (§ 24) oraz z dnia 6 marca 2017 r. w sprawie systemu zarządzania ryzykiem i systemu kontroli wewnętrznej, polityki wynagrodzeń oraz szczegółowego sposobu szacowania kapitału wewnętrznego w bankach (§ 45).

Należy podkreślić, że procedura anonimowego zgłaszania naruszeń przepisów, czy też innych standardów (w tym etycznych) powinna zapewnić anonimowość osobie zgłaszającej, czyli odbiorca zgłoszenia nie powinien mieć możliwości ustalenia personaliów zgłaszającego. Oczywiście zapewnienie anonimowości nie zawsze jest możliwe, np. z uwagi na treść zgłoszenia umożliwiającą identyfikację zgłaszającego lub ujawnienie się zgłaszającego. W takim przypadku przepisy ww. ustawy nakazują ochronę danych personalnych osoby zgłaszającej. Ochroną objęte są również dane personalne osoby, której zarzuca się dokonanie naruszenia, bowiem możemy mieć do czynienia z celowym lub przypadkowym pomówieniem. Tak jak w przypadku ww. rozporządzeń MRiF, tak i w przypadku ustawy istotna jest ochrona danych osobowych przetwarzanych w ramach procedury zgłoszeniowej. Administrator danych (ADO) zobowiązany jest do usunięcia danych osobowych zawartych w zgłoszeniach po upływie określonego terminu (okres przetwarzania danych osobowych). Administrator danych powinien mieć także możliwość usunięcia danych osobowych, np. gdy ustanie cel ich przetwarzania (np. negatywna weryfikacja zgłoszenia – pomówienie), lub gdy w zgłoszeniu znajdują się dane sensytywne/wrażliwe, do których przetwarzania ADO nie jest upoważniony.

Ustawodawca przewidział kary administracyjne za niedopełnienie obowiązku w zakresie wdrożenia wewnętrznej procedury anonimowego zgłaszania naruszeń przepisów z zakresu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (art. 147). Karami administracyjnymi – zgodnie z art. 150 ustawy – są:

publikacja informacji o instytucji obowiązanej oraz zakresie naruszenia przepisów ustawy przez tę instytucję w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw finansów publicznych;
nakaz zaprzestania podejmowania przez instytucję obowiązaną określonych czynności;
cofnięcie koncesji lub zezwolenia albo wykreślenie z rejestru działalności regulowanej;
zakaz pełnienia obowiązków na stanowisku kierowniczym przez osobę odpowiedzialną za naruszenie przez instytucję obowiązaną przepisów ustawy, przez okres nie dłuższy niż rok;
kara pieniężna (do 5 000 000 euro albo do wysokości 10% obrotu wykazanego w ostatnim zatwierdzonym sprawozdaniu finansowym za rok obrotowy lub w ostatnim skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym za rok obrotowy).
Ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem rozdziału 6 oraz art. 194 i art. 195 dotyczących Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych, które wchodzą w życie po upływie 18 miesięcy od dnia ogłoszenia.

Ustawą z dnia 1 marca 2018 r. o zmianie ustawy o obrocie instrumentami finansowymi oraz niektórych innych ustaw wprowadzono lub rozszerzono obowiązek wdrażania procedury anonimowego zgłaszania naruszeń przepisów do następujących ustaw:

1) ustawa z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnym – dodano m.in. art. 237 b., zgodnie z którym Towarzystwo, spółka zarządzająca, podmiot, o którym mowa w art. 32 ust. 2, przedsiębiorca, z którym zawarto umowę, o której mowa w art. 45a, oraz depozytariusz posiadają procedury anonimowego zgłaszania wskazanemu członkowi zarządu, a w szczególnych przypadkach – radzie nadzorczej, a w przypadku braku tych organów – wskazanemu komplementariuszowi lub wspólnikowi uprawnionemu do prowadzenia spraw spółki zgodnie z przepisami Kodeksu spółek handlowych naruszeń przepisów ustawy, jakich dopuścili się pracownicy tych podmiotów.;

2) ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o nadzorze nad rynkiem kapitałowym – w art. 3 b. rozszerzono zakres podmiotów zobowiązanych do wdrażania procedury anonimowego zgłaszania naruszeń przepisów rozporządzenia 596/2014 (rozporządzenie PEiR UE w sprawie nadużyć na rynku) o podmioty świadczące usługi w zakresie udostępniania informacji o transakcjach (art. 5 pkt 22) oraz administratorów w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 6 rozporządzenia 2016/1011 (art. 5 pkt 23 – osoba fizyczna lub prawna sprawująca kontrolę nad opracowywaniem wskaźnika referencyjnego).

Ustawa o zmianie ustawy o obrocie instrumentami finansowymi oraz niektórych innych ustaw wchodzi w życie, co do zasady, po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

Sprawdź nasz system do obsługi sygnalistów.